Một số kinh nghiệp qua quá trình tham gia công tác tư vấn KSTK các công trình trọng điểm

Là người có may mắn được làm việc gần như cả cuộc đời công tác tại Tổng Công ty tư vấn xây dựng thủy lợi Việt Nam - CTCP (HEC), tôi đã được giao nhiều nhiệm vụ và vị trí công tác khác nhau nhưng thời gian được tham gia trực tiếp công tác khảo sát thiết kế các công trình trọng điểm của Ngành cũng như ở vị trí chỉ đạo sau này đã giúp cho tôi có được nhiều kinh nghiệm quý, giúp ích rất nhiều cho công tác tư vấn thiết kế (TVTK). Trong bài viết này tôi chỉ xin nêu ra một số điều thu nhận được với mong muốn giúp cho các bạn đồng nghiệp trẻ vững vàng hơn trong công việc.

Với vị trí là một trong những đơn vị tư vấn hàng đầu của Bộ, trong những năm qua HEC đã được Bộ tín nhiệm giao cho thực hiện công tác tư vấn, khảo sát thiết kế những công trình thủy lợi lớn, tiêu biểu như các công trình: hồ chứa nước Cửa Đạt tỉnh Thanh hóa, hệ thống công trình thủy lợi Tân Mỹ tỉnh Ninh Thuận, hồ chứa nước Tả Trạch tỉnh Thừa Thiên-Huế… Đây là những công trình thủy lợi lớn, có tầm ảnh hưởng sâu rộng đến sự phát triển kinh tế của địa phương nên được sự quan tâm đặc biệt của từ các cơ quan chức năng đến lãnh đạo Bộ và địa phương.

Công trình hồ chứa nước Cửa Đạt là một trong những công trình trọng điểm áp dụng công nghệ đập bê tông bản mặt, là công nghệ mới lúc bấy giờ. Ngoài việc tiếp thu những kinh nghiệm của chuyên gia nước bạn trong công tác khảo sát, thiết kế thì vấn đề triển khai thi công ra ngoài thực địa cũng hết sức quan trọng do các nhà thầu thi công cũng như Chủ đầu tư và tư vấn giám sát lần đầu tiên tiếp cận với công nghệ này. Được giao trách nhiệm làm Phó chủ nhiệm dự án từ năm 2003 giúp việc cho đồng chí Phó Tổng giám đốc kiêm Chủ nhiệm dự án và thay thế làm Chủ nhiệm dự án khi đồng chí Phó Tổng giám đốc nghỉ hưu năm 2005, tôi đã học hỏi được rất nhiều từ các cán bộ đàn anh cũng như chuyên gia bạn.

Điều đầu tiên đó là tác phong làm việc. Đối với công tác tư vấn, ngoài sự thông minh, nhạy bén, nắm vững quy trình, quy phạm, thì người làm công việc này còn cần phải có đức tính cần cù, tỷ mỉ và trung thực. Trong quá trình làm việc với các chuyên gia bạn, họ không những quan tâm đến những vấn đề tổng thể mà còn để ý đến từng chi tiết nhỏ như kết cấu bản chân hay các tầng lọc. Thoạt nhìn thì có vẻ như đó là những chi tiết nhỏ nhặt nhưng đó lại chính là những điểm quan trọng liên quan đến ổn định của công trình. Hay những đợt đi thực địa tìm vị trí tuyến công trình, mặc dù phải vượt sông suối, trèo núi cao rất vất vả mới tới vị trí dự kiến nhưng nếu thấy chưa ưng ý là Chủ nhiệm lại quyết định đi tiếp để tìm cho được vị trí tối ưu. Trong các đợt đi thực địa, chưa có lần nào nghỉ trưa trước 13h30 và nghỉ chiều trước 18h. Một điều cần ghi nhớ khi đi thực địa, đặc biệt là với các cán bộ trẻ, là đừng bao giờ đi tay không, lúc nào cũng phải có các bản đồ, bản vẽ trên tay để khi cần Chủ nhiệm hỏi là có ngay, tốt nhất là nên đeo một ba lô có thể đựng các loại tài liệu cần thiết, đó là kinh nghiệm tránh bị những khiển trách không đáng có.

Công trình Cửa Đạt được triển khai công tác lập TKKT và BVTC trong thời gian rất gấp nên đòi hỏi công tác thực địa phải được rút ngắn tối đa. Do vậy trong công tác điều hành, Chủ nhiệm dự án đã yêu cầu cung cấp ngay các số liệu từ hố khoan để có cơ sở xem xét điều chỉnh bổ sung các hố còn lại, không chờ đến khi có các tài liệu chính thức. Kinh nghiệm này sau đó đã được áp dụng cho một số công trình mà HEC11 triển khai công tác tư vấn đã đem lại kết qủa rõ rệt đẩy nhanh tiến độ khảo sát cũng như chất lượng hồ sơ. Biện pháp này cần được nhân rộng hơn trong toàn Tổng Công ty và đòi hỏi các khâu trong dây chuyền sản xuất phải thực sự gắn kết với nhau, đặc biệt là khâu điều hành của phòng Kinh doanh và vai trò của Chủ nhiệm thiết kế.

Khi triển khai công tác giám sát tác giả (GSTG) trên cơ sở hồ sơ thiết kế đã được phê duyệt, đòi hỏi cán bộ tư vấn cần nắm vững hồ sơ thiết kế, các thủ tục, trình tự trong quản lý xây dựng cơ bản và đặc biệt phải quyết đoán, dám chịu trách nhiệm. Những thay đổi hồ sơ thiết kế ngoài hiện trường là không thể tránh khỏi để phù hợp với thực tế, đảm bảo kinh tế và kỹ thuật cũng như tuân thủ các quy định về quản lý đầu tư xây dựng cơ bản. Đối với những công trình lớn, kỹ thuật phức tạp thì vấn đề này càng quan trọng. Tại công trình Cửa Đạt, ngoài những điều chỉnh thay đổi nhỏ, cũng có những điều chỉnh lớn mang lại hiệu quả cao. Một trong số đó là đề nghị nâng cấp đê quai dọc phục vụ đào móng đập vai phải trong mùa kiệt thành đê quai đảm bảo thi công trong cả mùa lũ năm 2006. Trước đó theo hồ sơ thiết kế được phê duyệt thì đê quai dọc bên bờ phải chỉ có khả năng bảo vệ việc đào móng bờ phải trong mùa kiệt. Tuy nhiên đứng trước yêu cầu đẩy nhanh tiến độ thi công cũng như khả năng thực tế của tuyến đê quai đã được thi công, ban Chủ nhiệm công trình đã quyết định đề xuất lên Chủ đầu tư cho nâng cấp tuyến đê quai này để chống lũ trong mùa lũ năm 2006, đảm bảo công trình hoàn thành thi công đào móng bờ phải đập trong mùa lũ để tiến hành đắp đá trong mùa khô tiếp theo. Đề xuất này được chấp thuận, đưa vào thi công đã đẩy nhanh được tiến độ thi công và tiết kiệm kinh phí cho công trình.

Việc bám sát hiện trường của cơ quan tư vấn thiết kế trong quá trình thi công là nhân tố quan trọng đảm bảo việc thi công đúng đồ án thiết kế được duyệt. Tuy nhiên khác với Tư vấn giám sát, TVTK không nhất thiết phải có mặt thường xuyên tại hiện trường nhưng cần phải nắm được các thời điểm quan trọng để thực hiện giám sát. Mùa khô cuối năm 2005, đầu năm 2006, khi hố móng vai phải đã hoàn thành, trong khi mỏ đá 9A chưa đi vào khai thác đại trà được nên việc cung cấp đá đắp đập chưa đảm bảo theo yêu cầu. Cùng thời điểm đó tràn xả lũ đã đào móng đến lớp đá tốt có thể đắp đập, nhưng do việc phối hợp giữa nhà thầu đào móng tràn và nhà thầu đắp đập chưa tốt nên khối lượng đá này vẫn được vận chuyển ra bãi thải. Do việc bám sát hiện trường nên TVTK đã bằng mọi biện pháp đề nghị Chủ đầu tư yêu cầu các nhà thầu phải lấy đá đào tràn để đắp đập, không được đổ ra bãi thải. Nhờ sự quyết liệt này mà khối lượng cũng như tiến độ đắp đập đã tăng lên đáng kể, đồng thời tiết kiệm được kinh phí do giảm cự ly vận chuyển.

Cũng do việc bám sát hiện trường mà TVTK đã phát hiện, đồng thời lập biên bản đề nghị nhà thầu dừng việc đắp những viên đá quá cỡ ( D>800mm) vào đập để đảm bảo chất lượng đắp đập. Tuy nhiên việc nhắc nhở này nếu chỉ có một mình cơ quan TVTK quan tâm thì cũng không đạt được hiệu quả như mong muốn (việc đó được minh chứng bằng một bãi đá quá cỡ còn sót lại trong phạm vi đập sau sự cố năm 2007) nhưng nó càng thêm khẳng định tầm quan trọng của công tác GSTG.

Trong quá trình thực hiện công tác tư vấn cũng như triển khai thi công trên công trường, việc phối hợp giữa cơ quan TVTK với các bên liên quan là hết sức quan trọng và cũng không tránh khỏi những quan điểm bất đồng. Việc giải quyết các bất đồng này là mấu chốt quyết định sự thành công của dự án. Với vai trò và vị trí của TVTK hiện nay, việc giải quyết các vấn đề liên quan đến đồ án thiết kế cũng như tại hiện trường chịu rất nhiều áp lực đòi hỏi vừa phải có sự nhất quán trong việc bảo vệ các quan điểm của cơ quan TVTK, vừa phải thể hiện sự mềm dẻo sẵn sàng tiếp thu các ý kiến phản biện. Các quan điểm của cơ quan TVTK đưa ra không có tính chất đương nhiên đúng mà sẽ có rất nhiều cơ quan và chuyên gia có kinh nghiệm khác đua ra ý kiến phản biện. Để có được kỹ năng xử lý trong các trường hợp như vậy đòi hỏi cán bộ tư vấn không những có trình độ chuyên môn tốt, nắm vững quy trình quy phạm hiện hành mà còn phải thông hiểu các quy định trong công tác quản lý đầu tư xây dựng cơ bản. Có như vậy mới có thể đưa ra nhiều phương án xử lý khả thi để Chủ đầu tư xem xét lựa chọn.

Tại công trình hồ chứa nước Tả Trạch cũng đã có nhiều chỉnh sửa hồ sơ thiết kế trong quá trình thi công. Các cơ quan chức năng cũng đã góp nhiều ý kiến cho cơ quan TVTK để có các điều chỉnh phù hợp. Tuy nhiên các ý kiến đó, ở mức độ nào đó cũng chỉ mang tính chất khuyến cáo. Cơ quan TVTK cần phải xem xét có tiếp thu được hay không để điều chỉnh hồ sơ (trừ các ý kiến có tính chất chỉ đạo bằng văn bản bắt buộc thực hiện). Một trong những trường hợp đó là việc xử lý nền đập chính. Do yêu cầu của loại hình đập không đồng chất này mà nền đập được đặt phần lớn trên đá phong hóa mạnh và thân đập được đắp với hệ số đầm chặt K 0,97. Quan điểm của cơ quan TVTK là sau khi đào đến nền đập theo thiết kế thì có thể tiến hành đắp đập ngay nếu có đủ các điều kiện liên quan khác. Tuy nhiên có các quan điểm của Tổ chuyên gia đề nghị sau khi đã đào đến nền địa chất theo yêu cầu cần phải đầm lại nền đảm bảo độ chặt như yêu cầu của thân đập rồi mới được đắp đập. Sau rất nhiều thời gian tranh luận, cũng có lúc cơ quan TVTK dao động chấp nhận các ý kiến của Tổ chuyên gia, nhưng cuối cùng bằng những lập luận có cơ sở của mình, quan điểm của cơ quan TVTK đã đuợc chấp thuận, góp phần đẩy nhanh tiến độ thi công và tiết kiệm khoản kinh phí khá lớn.

Những câu chuyện, kinh nghiệm trong cuộc đời công tác TVTK còn nhiều nhưng điều tôi rút ra được đối với người làm công tác TVTK là phải thật sự công tâm trong công việc, không vì lợi ích của bất kỳ bên nào mà chỉnh sửa hồ sơ. Tuy nhiên như đã nêu ở trên, để làm được như vậy trong bối cảnh hiện nay đối với cơ quan TVTK là khó nhưng không thể không làm và đòi hỏi người làm công tác TVTK vừa phải vững về chuyên môn, nghiệp vụ vừa phải có đủ bản lĩnh. Đồng thời đối với người lãnh đạo phải nhìn nhận được con người, tin vào những người cần tin. Để kết thúc bài viết này, tôi xin nêu lại một trường hợp xử lý của đồng chí lãnh đạo Tổng Công ty kiêm Chủ nhiệm đồ án tại Công trình Hồ chứa nước Cửa Đạt khi Chủ đầu tư phản ánh về cách xử lý của nhân viên mình, đồng chí đó đã nói: “Để tôi về trao đổi lại với anh em vì trước tiên tôi phải tin quân của tôi”.

Nhân dịp kỷ niệm lần thứ 25 năm ngày thành lập của ba Công ty, bằng những mẩu chuyện và kinh nghiệm nhỏ này, tôi mong muốn giúp ích phần nào cho các bạn đồng nghiệp, nhất là các đồng nghiệp trẻ, trong quá trình hoạt động công tác TVTK cũng như ở các lĩnh vực khác. Càng ngày công tác TVTK sẽ càng gặp nhiều khó khăn hơn nhưng tôi tin rằng với truyền thống của đơn vị cũng như sự nỗ lực của bản thân, các bạn sẽ góp phần đưa Tổng Công ty cũng như các đơn vị thành viên đứng vững trước khó khăn và phát triển ổn định đem lại cho đất nước nhiều công trình phục vụ quốc thái - dân an và hạnh phúc cho mỗi gia đình chúng ta.

(Tác giả: ThS. Lê Mạnh Hiệp - Phó TGĐ Tổng công ty TVXD Thủy lợi Việt Nam - CTCP)