Hội thảo: Nâng cao năng lực quản lý đảm bảo vận hành an toàn hồ, đập Cửa Đạt mùa lũ năm 2012

Tổng quan vài đặc điểm công trình:

1. Hồ chứa nước Cửa Đạt là một hồ chứa nước lớn có nhiệm vụ đa mục tiêu. Đặc biệt có đập chính là loại hình đập đá đắp chống thấm bằng bản mặt bê tông ở mái thượng lưu, cao 118,5m hiện là đập cao nhất nước ta và vùng Đông Nam Á về loại đập này. Vùng xây dựng tuyến đập hiện nay có các điều kiện tự nhiên phức tạp và bất lợi hơn so với tuyến dưới mà tư vấn đề nghị trong DANCKT để tránh phải di dân lớn, nhất là về thủy văn (với diện tích lưu vực đến đập chính 5938 km² trong đó có 4906 km² chiếm trên 82% nằm trên nước bạn Lào, lượng mưa gây lũ lại tăng dần từ thượng nguồn đến vùng hồ và đập gây khó khăn cho công tác dự báo lũ và điều tiết hồ phòng chống lũ cho hồ đập và cho hạ du), và về địa chất công trình (lòng sông có tầng cuội sỏi dày, thềm sông là á sét 18-20m, hai vai đập trên đới phong hóa dày 40-45m, đá gốc là phiến thạch anh xen kẹp đá phiến sét sericit, tập trung các đứt gãy kiến tạo khu vực đập chính và tràn xả lũ, trong đó có các đứt gãy có hướng gần song song với hướng dòng chảy, động đất cấp 8,... đã gây nhiều khó khăn phức tạp cho việc xử lý nền công trình và sẽ cho công tác quản lý an toàn hồ đập sau này). Về nhiệm vụ và quy mô công trình,thuộc công trình cấp I theo TCVN285-2002 và thuộc cấp dặc biệt theo Nghị định NĐ209/2009/NĐ-CP về quản lý chất lượng công trình xây dựng. CT khởi công ngày 02/02/2004, chặn dòng ngày 02/12/2006, cơ bản hoàn thành chuyển sang  quản lý khai thác từ tháng 10/2010 sau khi Bộ thành lập Trung tâm quản lý khai thác công trình Cửa Đạt thuộc Ban Quản lý Đầu tư và Xây dựng Thủy lợi 3. Lễ khánh thành được tổ chức ngày 27/11/2010. Tháng 7/2011, trong khi chờ Bộ ban hành Quy trình vận hành điều tiết hồ chứa nước theo Tiêu chuẩn 14TCN121-2002, cơ quan tư vấn thiết kế -TCTTVXDTLVN-CTCP đã lập và trinh Quy trình điều tiết Hồ chứa nước Cửa Đạt dùng cho mùa lũ năm 2011 và mùa khô năm 2012, Năm 2011 TTCĐ đã tổ chức điều tiết hồ phục vụ cấp nước và phòng chống lũ theo QT này, bước đầu thực hiện nhiệm vụ và đảm bảo an toàn hồ đập. Về hệ thống quan trắc quản lý an toàn hồ đập đến nay Nhà thầu cung cấp và lắp đặt  vẫn chưa hoàn thành và bàn giao cho Chủ đầu tư theo thiết kế và dự toán đã dược Bộ phê duyệt và giao thầu.

Toàn cảnh Đập Cửa Đạt nhìn từ hạ lưu đập

Về xây dựng, công trình đã đảm bảo chất lượng theo các quy chuẩn tiêu chuẩn hiện hành về thiết kế, thi công và quản lý xây dựng, nhờ sự quan tâm của Chính phủ và Bộ NN&PTNT, đơn vị chủ trì Tư vấn thiết kế có sự cộng tác của các cơ quan chuyên môn và chuyên gia trong và ngoài nước; các Nhà thầu thi công đều là các Tập đoàn xây dựng lớn có nhiều kinh nghiệm và trang thiết bị hiện đại. Tuy nhiên, với loại hồ chứa nước cấp đặc biệt đa mục tiêu, đập chính là loại kết cấu mới thuộc công trình cấp I, chúng ta chưa có nhiều kinh nghiệm, nên khó tránh khỏi một số sự cố xảy ra trong quá trình thi công mà ở các nước phát triển về loại hình đập này có khi cũng gặp phải, như: sự cố ở đoạn đập đá đắp khi sử dụng tham gia dẫn dòng  thi cồng mùa lũ tháng 10/2007 nhằm tiết kiệm chi phí cho 1 tuy nen xả lũ nữa với lưu lượng xả đến 7500m³/s; sự cố nứt bản mặt bê tông tháng 3 năm 2009. sự cố tương tụ này đã từng xảy ra ở Đập Thiên Sinh Kiều Trung quốc cao 178m và Đập Agua mila Mê hi cô cao 187m. Hay như việc khối lượng đào thài ở mỏ vật liệu đá có gia tăng so với thiết kế cũng là việc thường xảy khó tránh khởi trong xây dựng.  Các sự cố này chúng ta đã xử lý thành công chính là nhờ có sự quản lý chặt chẽ và chia xẻ đồng thuận, bĩnh tĩnh lắng nghe mọi ý kiến tham vấn cua Ban QLĐT XDTL 3 và đóng góp đầy tâm huyết và trí tuệ của nhiều chuyên gia trong Ngành.
2. Đồng thời trong quá trình thiết kế và giám sát tác giả, cơ quan TVTK đã có nhiến cải tiến sáng tạo khi vận dụng Quy phạm nước ngoài để nâng cao mức an toàn và tuổi thọ công trình, như một số cải tiến sau :

• Ở bản mặt bê tông chống thấm đã tăng thêm 1 lớp cốt thép thành 2 lớp nhằm đảm bảo an toàn chống thấm hơn dưới áp lực nước tác dụng từ mọi phương,
• Bổ sung khớp nối ở vùng chịu nén phòng các biến dạng theo phương ngang,
• Bổ sung tro bay, vải lọc và dùng thép không rỉ  ở các khớp nối chu vi- khớp nối biên giữa bản mặt với bệ đỡ và tường đỡ chịu tác dụng chuyển vị ba chiều và áp lực nước lớn từ cao trình +25 trở lên ,
• Gia cường chống thầm ở mái thượng lưu dập từ cao trình +50~+65 làm một trong các biện pháp lý do an toàn khi đề nghị không sử dụng tuy nen xả lũ thi công TN2 làm công trình tháo cạn hồ, vừa khó thi công để chuyển TN2 làm cống xả sâu mà thực tế rất ít hồ chứa thực hiện việc này.
• Áp dụng công nghệ phụt vữa cao áp trong thi công tạo màng chống thấm vừa đảm bảo tiến độ vừa nầng cao chất lượng màng chống thấm cho đập cao có điều kiện địa chất nền khá phức tạp.

Các ứng dụng cải tiến này cần được lưu ý trong quản lý an toàn đập.

Hiện trạng tình công tác quản lý an toàn và khai thác công trình:

TTQLKTCT đã có nhiều cố gắng quản lý vận hành trong những điều kiện có nhiều khó khăn thiếu thốn trong tình hình khó khăn chung của Đất nước và của Ngành, cũng đã đáp ứng được  một số yêu cầu nhiệm vụ của Dự án. Tình hình hiện nay so với hồi tháng 3 vừa qua khi một số chuyên gia chúng tôi được Ban 3 mời thăm công trình và đề xuất ý kiến tư vấn về quản lý an toàn và hiệu quả hồ đập, thấy vẫn còn nhiều khó khăn và tồn tại, như: 

• Công tác quan trắc theo thiết kế chưa được thực hiện đầy đủ một phàn do còn thiếu một số thiết bị chưa lắp đặt và quy trinh quan trắc, nhưng với các hạng mục quan trắc đã có thì số liệu quan trắc về thắm có nhiều mâu thuẫn thiếu độ tin cậy, quan trắc biến dạng chỉ mới  mô tả chưa  có số liệu đo đạc, quan trắc nứt bề mặt bê tông Tràn xả lũ cũng chỉ có mô tả là chính. Các số liệu quan trắc chưa được chỉnh lý và đánh giá.
• Nhân lực quản lý hiện có kể cả số viên chức được tuyển dụng đầu năm nay chưa dáp ứng yêu cầu nhiệm vụ QLVHKT hồ đập lớn kể cả số lượng và năng lực, kỷ sư công trình TL rát ít và hầu hết chưa dược đào tào qua thực tiễn về quản lý an toàn và hiệu quả hồ đập TLTĐ lớn.
• Hệ thống lưới trạm quan trắc Khí tượng Thủy văn và dự báo mưa lũ chưa được bố trí đầy đủ theo tình hình đặc điểm và quy mô lưu vực hồ chứa

Một số đề nghị:

Chúng tôi đề cập lại các ý kiến tư vấn ngày 22-23/3 tại công trình khi làm việc với Ban QLDAXDCTTL 3 và TTQLKTCTCĐ  và đề xuất thêm một số việc cần quan tâm nhằm quản lý đảm bảo an toàn hồ đập CĐ trong mùa lũ năm nay và chuẩn bị cho việc quản lý vận hành khai thác hiệu quả và an toàn hệ thống CTTLTĐ Cửa Đạt phù hợp với quy mô nhiệm vụ của dự án đã dược đầu tư xây dựng thắng lợi theo các quy định của Pháp lệnh Khai thác và bảo vệ công trình thủy lợi 32/2001/PL-UBTVQH10 ngày 04/3/2001 và Nghị Định 72/2007/NĐ-CP ban hành ngày 07/5/2007 về quản lý an toàn đập.

1. Cần khẩn trương kiện toàn bố trí, phân công lực lượng các kỹ sư kỹ thuật viên hiện có đáp ứng các công việc quản lý an toàn hồ đập trong mùa lũ năm nay theo các điều quy định ở chương III NĐ72/2007 về Quản lý An toàn đập và tham khảo các ý kiền của các chuyên gia trong hội thảo lần này. Lực lượng này cần phải có Nhà máy TĐ tham gia vì NMTĐ là một bộ phận công trình không thể tách khỏi sự an toàn chung của hồ đập Cửa Đạt.