Thận trọng với đập thủy điện trên sông Mekong

Các chuyên gia công nhận những lợi ích mà thủy điện mang lại, song cũng cảnh báo rằng thiệt hại mà chúng gây nên lớn hơn nhiều so với lợi ích.

Khoảng 8-15 công trình đang được đề xuất xây ở thượng lưu và 12 công trình ở hạ lưu sông Meokong. Ảnh: loupiote.com.

Trong khuôn khổ Chương trình đánh giá tác động của các công trình thủy điện dự kiến xây dựng trên dòng chính sông Mekong, ngày 14/8, tại thành phố Hồ Chí Minh, Liên hiệp các hội khoa học kỹ thuật (KHKT) Việt Nam phối hợp cùng Mạng lưới sông ngòi Việt Nam tổ chức Hội thảo “Mekong và đập thủy điện” với sự tham dự của nhiều nhà khoa học, luật sư trong và ngoài nước.

Theo Liên hiệp các hội KHKT Việt Nam, Việt Nam đang chia sẻ tài nguyên nước với 5 quốc gia trong khu vực là Trung Quốc (các sông Bằng Giang – Kỳ Cùng, Hồng và Mekong), Myanma (sông Mekong), Lào (các sông Mekong, Hồng, Mã và Cả), Thái Lan (sông Mekong), Campuchia (các sông Mekong, Vàm Cỏ và Đồng Nai). Việt Nam nằm ở cuối nguồn của hầu hết các hệ thống sông liên quốc gia.

Với hệ thống sông Mekong, việc phát triển thủy điện đang khá sôi động. Khoảng 8-15 công trình sẽ xuất hiện ở thượng lưu và 12 công trình sẽ xuất hiện ở hạ lưu. 94 công trình sẽ được xây ở dòng nhánh.

Tiến sĩ Lê Anh Tuấn (Viện Nghiên cứu Biến đổi khí hậu – Đại học Cần Thơ) cho biết, thủy điện sẽ tạo ra nguồn điện để phát triển công nghiệp và dân dụng, kiểm soát lũ, tạo nguồn cấp nước, nuôi cá lòng hồ và tưới; có thể giảm thải sulfur và nitrogen oxide so với dùng nhiệt điện.

Song, thiệt hại do đập thủy điện gây ra lại lớn hơn nhiều so với lợi ích do mất diện tích rừng và làm suy giảm đa dạng sinh học khu vực. Nguy cơ vỡ đập có thể trở thành thảm họa hủy diệt nhiều nhân mạng và tài sản. Các đập tạo nhiều cơ hội ô nhiễm nguồn nước, giảm phù sa, tăng xói lở ở hạ lưu, gây lầy hoá ở các vùng ven hồ chứa, giảm nguồn cá di cư, ngăn cản giao thông thủy, hạn chế vận tải hàng hóa.

Luật Nhân đạo quốc tế đã xác định, đập nước là công trình chứa đựng các yếu tố nguy hiểm do những tác động nghiêm trọng khi sự cố liên quan đến nhân mạng và môi trường xảy ra.

Từ những phân tích trên, tiến sĩ Lê Anh Tuấn khẳng định, chúng ta không hoàn toàn phản đối thủy điện nhưng khuyến cáo các bên thận trọng và thể hiện tinh thần trách nhiệm trong quyết định xây dựng các đập thủy điện.

Tiến sĩ Đào Trọng Tứ đến từ Mạng lưới sông ngòi Việt Nam (VRN) nhận xét, các hoạt động phát triển liên quan đến tài nguyên nước của sông Mekong đến nay đều được thực hiện trên các dòng nhánh (trừ phần thượng nguồn sông Mekong trên lãnh thổ Trung Quốc). Nhờ sự hợp tác các nước hạ lưu vực, đến nay cộng đồng các quốc gia ven sông đang được hưởng lợi từ nguồn nước sông Mekong. Tuy nhiên, các nhà khoa học cũng bày tỏ lo ngại về tác động của việc xây dựng đập thủy điện trên hệ thống sông.

Tại hội thảo, các nhà khoa học cũng đã bàn thảo về những tác động đến nguồn nước, an ninh lương thực và an ninh khu vực tại lưu vực sông Mekong, vai trò của hệ thống phù sa sông Mekong đối với sự ổn định sinh thái.

(Nguồn: TTXVN)